Bezstronność i neutralność - fundamenty zaufania do mediatora

           

W ramach cyklu wydarzeń mediacyjnych współorganizowanych przez AIK i UPJPII 11 czerwca 2019 r. odbyły się kolejne warsztaty doskonalące umiejętności praktykujących mediatorów. Tym razem spotkanie poprowadziła dr Katarzyna Wojtanowicz - mediator, adiunkt w Instytucie Pracy Socjalnej UPJPII, stosująca techniki mediacyjne m.in. w obszarze interwencji kryzysowej. Tematem przewodnim były sposoby budowania i wzmacniania bezstronności i neutralności mediatorów w kontekście różnych problemów praktycznych, z którymi mierzą się oni na co dzień.

            Bezstronność mediatora polega przede wszystkim na równym traktowaniu uczestników sytuacji konfliktowej i powstrzymywaniu się od subiektywnego oceniania ich zachowań. Taka postawa jest podstawą budowania zaufania stron zarówno do procedury mediacji, jak i do osoby konkretnego mediatora. Ten ostatni nie powinien być w żaden sposób, bezpośrednio ani pośrednio, powiązany z uczestnikami postępowania, a ponadto musi postępować w taki sposób, aby dbać o zachowanie równowagi stron – czyli z jednej strony nikogo nie dyskryminować, a z drugiej strony nikogo nie stawiać w pozycji uprzywilejowanej. Tylko taki sposób prowadzenia mediacji sprzyja zaakceptowaniu mediatora i zapewnia mu możliwość skutecznej pomocy w odnalezieniu rzeczywistych przyczyn zaistniałego konfliktu. W praktyce jednak trudno wyznaczyć ostre kryteria bezstronności, np. wtedy, gdy w sprawach rodzinnych ostateczne ustalenia muszą brać pod uwagę także i dobro dzieci. Zachowaniu bezstronności służyć mogą techniki komunikacji interpersonalnej, takie jak np. odzwierciedlanie uczuć (bez ich oceniania), a także zadawanie pytań pomocniczych (dla lepszego zrozumienia zachowań danej osoby).

            Z kolei neutralność mediatora określa jego stosunek do przedmiotu sporu. Mediator jest „przewodnikiem” i „pomocnikiem” stron w procesie dochodzenia do porozumienia, jednak nie jest jego rolą wydawanie rozstrzygnięć ani przyznawanie racji którejś ze stron. Mediator nie ma także żadnych uprawnień, które pozwalałyby mu narzucać stronom jakieś konkretne rozwiązania czy wywierać na nie presję w celu przymuszenia do podpisania porozumienia. Co więcej, mediator nie powinien odnosić żadnych dodatkowych korzyści (poza umówionym wynagrodzeniem) z tego, że strony zdecydują się w ugodzie na określone postanowienia. Neutralność odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ jest drugim filarem budowania wzajemnej relacji stron sprawy do mediatora. Jedynie osoba, której uczestnicy konflikty ufają, że nie będzie ingerowała w dobrą wolę stron do szczerej rozmowy na temat zaistniałego problemu, będzie w stanie skutecznie pomóc im w poszukiwaniu akceptowalnego rozwiązania. Pytanie o ścisłe kryteria zasady neutralności jest z jednej strony powiązane z regułami etyki, często jednak ocena w tym zakresie musi uwzględniać wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. W przepisach prawa wymóg neutralności mediatora jest uwzględniony, jednak na podstawie ogólnej regulacji trudno wyciągać szczegółowe wnioski. 

            Dzięki temu, że spotkanie zostało przeprowadzone na wzór sesji superwizyjnej, uczestnicy mieli możliwość podzielenia się własnymi doświadczeniami praktycznymi związanymi z przestrzeganiem zasad bezstronności i neutralności, a także rozwiać naturalnie pojawiające się wątpliwości dotyczące postępowania w konkretnych sytuacjach. Taka wymiana opinii jest bardzo cenna z punktu widzenia podnoszenia własnych kwalifikacji i dążenia do rozwoju umiejętności mediacyjnych.

            Pracownicy Instytutu Nauk o Polityce i Administracji AIK oraz Instytutu Pracy Socjalnej UPJPII mają w planach kontynuowanie cyklu wydarzeń mediacyjnych w kolejnym roku akademickim. Już teraz zapraszamy na kolejne spotkania.

dr Mateusz Pękala,

Akademia Ignatianum w Krakowie, mateusz.pekala@ignatianum.edu.pl,

dr Katarzyna Wojtanowicz,

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, katarzyna.wojtanowicz@upjp2.edu.pl